ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΝΩΝΥΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΝΤΙΘΕΤΑ -ΑΝΤΩΝΥΜΑ!!!

ΣΥΝΩΝΥΜΑ 

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Μια κύρια πρόταση στέκεται μόνη της στο λόγο.

2. Μια δευτερεύουσα δε στέκεται μόνη της στο λόγο, γι’ αυτό εξαρτάται από μια κύρια.

3. Η δευτερεύουσα εισάγεται (αρχίζει) με σύνδεσμο ή αναφορική αντωνυμία ή αναφορικό επίρρημα.

4. Από μια κύρια μπορεί να εξαρτάται μία ή περισσότερες δευτερεύουσες προτάσεις.

5. Μια δευτερεύουσα πρόταση μπορεί να εξαρτάται και από μια άλλη δευτερεύουσα.

Ανάλογα με το κριτήριο οι προτάσεις χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες:

 

συστατικά/δομή	ποιότητα	άρνηση/κατάφαση	σχέση με τις άλλες
απλή	αποφαντική (κρίσεως)	αρνητική	κύρια
ελλειπτική	επιθυμίας
επαυξημένη	επιφωνηματική (!)	καταφατική	δευτερεύουσα
σύνθετη	ερωτηματική (;)

ΑΣΚΗΣΗ 1---ΚΑΝΕ ΚΛΙΚ

ΑΣΚΗΣΗ 2

Βρες το είδος των προτάσεων ως προς τη σημασία τους

(Κύκλωσε τη σωστή απάντηση)

 

1. Πού έβαλες το κουστούμι μου;

 

α) Αποφαντική         β) Προσταγής – Επιθυμίας    γ) Επιφωνηματική     δ) Ερωτηματική

 

2. Ο καιρός σήμερα είναι καταπληκτικός!

 

α) Αποφαντική         β) Προσταγής – Επιθυμίας    γ) Επιφωνηματική     δ) Ερωτηματική

 

3. Ανακοινώθηκαν οι βάσεις για την εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο.

 

α) Αποφαντική         β) Προσταγής – Επιθυμίας    γ) Επιφωνηματική     δ) Ερωτηματική

 

4. Φύγε αμέσως από το σπίτι μου!

 

α) Αποφαντική         β) Προσταγής – Επιθυμίας    γ) Επιφωνηματική     δ) Ερωτηματική

 

5. Θα ήθελα ένα τετράδιο και δύο μολύβια.

 

α) Αποφαντική         β) Προσταγής – Επιθυμίας    γ) Επιφωνηματική     δ) Ερωτηματική

 

6. Πέρασε μια αυτοκινητάρα!

 

α) Αποφαντική         β) Προσταγής – Επιθυμίας    γ) Επιφωνηματική     δ) Ερωτηματική

 

7. Το κατάστημα θα παραμείνει κλειστό ως τις 21 Αυγούστου.

 

α) Αποφαντική         β) Προσταγής – Επιθυμίας    γ) Επιφωνηματική     δ) Ερωτηματική

 

8. Να κατεβείτε κάτω στην αυλή.

 

α) Αποφαντική         β) Προσταγής – Επιθυμίας    γ) Επιφωνηματική     δ) Ερωτηματική

 

9. Ποιανού είναι αυτό το βιβλίο;

 

α) Αποφαντική         β) Προσταγής – Επιθυμίας    γ) Επιφωνηματική     δ) Ερωτηματική

 

10. Έλα μέσα γρήγορα.

 

α) Αποφαντική         β) Προσταγής – Επιθυμίας    γ) Επιφωνηματική     δ) Ερωτηματική

ΑΣΚΗΣΗ 3 ΚΑΝΕ ΚΛΙΚ

ΑΣΚΗΣΗ 4

Να διακρίνεις τις κύριες και τις δευτερεύουσες προτάσεις.

 

 

1. Θα βγείτε διάλειμμα, όταν κτυπήσει το κουδούνι

 

 

2. Αν δεν κάτσεις φρόνιμα, δε θα σου πάρω παγωτό.

 

 

3. Εγώ ελπίζω να τη βολέψω.

 

 

4. Ό,τι και να πεις έχεις δίκιο.

 

 

5. Αν και διάβασα πολύ, δεν έγραψα καλά.

 

 

6. Επειδή ήταν ήσυχος, του αγόρασαν ποδήλατο.

 

 

7. Αν και έγραψα καλά, επειδή είχα κάνει ένα λάθος, δεν πήρα άριστα.

 

 

8. Μου είπε ότι θα μας περιμένει ό,τι ώρα κι αν φτάσουμε.

 

 

9. Θα προετοιμαστούμε καλά, για να μπορέσουμε να τους νικήσουμε.

 

 

10. Πριν ξημερώσει θα ξεκινήσουμε, ώστε να φτάσουμε κατά το μεσημέρι.

 

 

11. Μας είπαν ότι πρέπει να φύγουμε, γιατί αναβλήθηκε η συναυλία.

 

 

12. Αν θέλετε μπορείτε να αγοράσετε ή να δανειστείτε ένα αυτοκίνητο.

ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ

 

ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΑ ΑΝΤΙΘΕΤΑ

 https://www.e-papadakis.gr/ask_st_antonima.html

ΑΝΑΛΟΓΑ ΠΟΣΑ

 

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑΣ ΟΥΔΕΤΕΡΩΝ

 

Άσκηση ορθογραφίας των ουδέτερων ουσιαστικών σε -ίο, -ύο, -είο, -οίο

Έχω αφήσει το βιβλ__ο πάνω στο θραν__ο μέσα στο γραφ__ο.

Δεν μπορείς να ανοίξεις κουρ__ο αν δεν έχεις το απαραίτητο πτυχ__ο.

Έκανε πολύ κρ__ο στο κατάστρωμα του πλ__ου.

Με τις τιμές που έχει δεν είναι παντοπωλ__ο αλλά φαρμακ__ο.

Εξαιτίας της έλλειψης δίνουν τη βενζίνη με το δελτ__ο.

Πήγε το αυτοκίνητο στο συνεργ__ο.

Πήγαμε και φάγαμε σ' ένα υπόγ__ο εστιατόρ__ο.

Ο Σωκράτης πέθανε πίνοντας κών__ο, δηλαδή δηλητήρ__ο.

Τώρα είμαστε στο Πυθαγόρ__ο και στη συνέχεια θα πάμε στο Ηράκλ__ο.

Έχτισαν ένα φυλάκ__ο κοντά στο ηφαίστ__ο.

Πήρε μετάλλ__ο στο ακόντ__ο.

Μετά το Λύκ__ο ασχολήθηκε με το εμπόρ__ο.

Το μόνο που χαλάει το τοπ__ο είναι εκείνο το σφαγ__ο.

Είδες τι μεγάλο ψυγ__ο που έχει το κρεοπωλ__ο!

Στο τελευταίο μας ταξ__δι πήγαμε στο Ναύπλιο και είδαμε το Παλαμ__δι.

Δε μου αρέσει ούτε ξ__δι ούτε το κρεμμ__δι.

Αναγκάστηκε ν' ανοίξει την πόρτα με το αντικλ__δι.

Η ταινία ήταν χάλια. Είχε μόνο γροθ__δι και πιστολ__δι.

Το μαργαριτάρι δημιουργείται στο στρ__δι.

Το δαχτυλ__δι της είχε μια πέτρα μεγάλη σαν καρ__δι.

Από τα φρούτα μου αρέσει πολύ το πεπ__νι και το κυδ__νι.

Μα τι κωθ__νι! Για να φωτογραφήσει το παγ__νι άφησε το τιμ__νι του αυτοκινήτου!

Κάθε πρωί η γιαγιά μου μου έφερνε ψωμοτ__ρι κι ένα ποτ__ρι γάλα.

Η Μυτιλήνη είναι φημισμένη για το λαδοτ__ρι.

Το τρυπητ__ρι σου είπα να φέρεις όχι το χτυπητ__ρι!

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΟΥΔΕΤΕΡΩΝ

 

ουσιαστικά σε	παραδείγματα	Εξαιρούνται τα:
-ι	κλειδί, παιδί, πουλί κ.ά.	βράδυ, δάκρυ, δίχτυ, δόρυ, στάχυ, οξύ
-άδικο	όσα δηλώνουν τόπο: γαλατάδικο, ραφτάδικο, σιδεράδικο
-είο παροξύτονα	όσα δηλώνουν τόπο: γραφείο, κουρείο, σφαγείο κ.ά.	βιβλίο, βυτίο, δελτίο, δισκίο, θηρίο, θρανίο, τοπίο, πτυχίο, πεδίο με καταχρηστικό δίφθογγο: γέλιο, κουράγιο, μουράγιο και τα: κρύο, πλοίο
-ειο προπαροξύτονα	όσα παράγονται από κύρια ονόματα: Αχίλλειο, Φιλίππειο, Ηρώδειο
-ιο προπαροξύτονα	ακόντιο, δηλητήριο, εμπόριο, εστιατόριο, μετάλλιο, σχόλιο, φυλάκιο κ.ά.	βασίλειο, δάνειο, επίνειο, ηφαίστειο, κώνειο,  κηρύκειο, λύκειο με β' συνθ. τη λ. γη: υπόγειο, ισόγειο, ανώγειο, περίγειο, απόγειο όσα παράγονται από ονόματα: Αρσάκειο, Ζάππειο, Πυθαγόρειο, Ηράκλειο
-ήμα παροξύτονα	μηχάνημα, τηλεγράφημα, επιφώνημα κ.ά	ίδρυμα, κατάλυμα, μήνυμα, έλλειμμα
-ητό οξύτονα	κυνηγητό, παραμιλητό
-ριό οξύτονα	καμπαναριό, νοικοκυριό, πλυσταριό, χωριό κ.ά.
-τήριο παροξύτονα	γυμναστήριο, δικαστήριο, κοιμητήριο, κομμωτήριο, φροντιστήριο κ.ά.	μαρτύριο
-ίδι παροξύτονα	γίδι, βαρίδι, πιστολίδι, στολίδι, ταξίδι κ.ά.	Παλαμήδι αντικλείδι, στρείδι καρύδι, κρεμμύδι, φρύδι
-ίκι παροξύτονα	βερνίκι, μανίκι, φυστίκι κ.ά	σκουλήκι
-όνι παροξύτονα	κανόνι, πεπόνι, παγόνι, τιμόνι κ.ά.	αλώνι, καψώνι, κοτρώνι, κυδώνι, κωθώνι, παγώνι, παραγώνι, τελώνι
-τήρι παροξύτονα	θυμιατήρι, ξυπνητήρι, πατητήρι, ποτήρι, τρυπητήρι, χτυπητήρι κ.ά.	χατίρι με β' συνθ. τη λ. τυρί: γαλοτύρι, ψωμοτύρι κ.ά.
-ώμα, -ωμα	χρώμα, στρώμα, πάτωμα	όνομα, κόμμα, στόμα, επίδομα

 

ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΑΡΝΗΤΙΚΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ

 

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΞΙΣΩΣΗΣ

 

ΑΣΚΗΣΗ ΠΑΘΗ ΦΩΝΗΕΝΤΩΝ

 

Άσκηση στα πάθη των φωνηέντων της νεοελληνικής γλώσσας

Συμπληρώστε στις παρενθέσεις ποιο από τα παρακάτω πάθη συμβαίνει
(έκθλιψη, αποκοπή,, αφαίρεση, συγκοπή, συνίζηση, συναίρεση)

 

1. Ελένη και Κώστα, διώξτε (_____________) τα παιδιά κάτω απ' το (_____________) παράθυρο, γιατί απ' όλα (_____________) πιο πολύ μ' ενοχλεί (_____________) ο θόρυβος.
 2. Πώς τα 'φερε (_____________) η μοίρα κι έζησα (_____________) μια τέτοια (_____________) ζωή.
 3. Πόσο σε αγαπώ (_____________), μου λες (_____________) συνέχεια, αλλά μια (_____________) φορά δε μου 'κανες (_____________) το χατίρι.
 4. Σ' το (_____________) 'δωσα (_____________) το μπλουζάκι που σου 'χα (_____________) δανειστεί.
 5. Στηρίξτε (_____________) καλά τις βιβλιοθήκες μες στο (_____________) γραφείο, γιατί υπάρχει κίνδυνος να μου 'ρθουν (_____________) στο κεφάλι.
 6. Τρέξτε (_____________) να μου αγοράσετε για δυο (_____________) ευρώ φουντούκια.
 7. Γιώργο, άφησ' τα (_____________) αυτά τα κόλπα. Δεν πιάνουν.

ΠΑΘΗ ΦΩΝΗΝΕΝΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΜΦΩΝΩΝ

 Πρόσεξε τα παρακάτω παραδείγματα:

 

Είχαμε ραντεβού στις εννέα.

Κέρδισα εννιά χιλιάδες ευρώ!

 

Πού είναι οι σημειώσεις μου;

Πού 'ναι εκείνα μου τα κάλλη.

 

Μόλις τώρα μου έφεραν τις εφημερίδες.

Ποιος μου 'φερε αυτό τετράδιο;

 

Όπως φαίνεται στα παραπάνω παραδείγματα, πολλές φορές η ίδια λέξη προφέρεται και γράφεται με διαφορετικό τρόπο. Κάποιοι φθόγγοι χάνονται, κάποιοι αλλάζουν, με άλλα λόγια παρουσιάζουν διάφορα πάθη.

Η αιτία αυτών των παθών βρίσκεται στη χασμωδία, δηλαδή στη συνάντηση δύο φωνηέντων μέσα στην ίδια λέξη (δύο-δυο) ή ανάμεσα σε γειτονικές λέξεις (από το - απ' το). Τέτοιες συναντήσεις είναι πολύ συχνές στη γλώσσα μας, αφού πολλές λέξεις τελειώνουν σε φωνήεν και πολλές λέξεις αρχίζουν από φωνήεν.

Τα πάθη χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: στα πάθη των φωνηέντων και στα πάθη των συμφώνων.

 

Πάθη Φωνηέντων

 

Τα πάθη των φωνηέντων είναι: η συνίζηση, η συναίρεση, η έκθλιψη, η αφαίρεση, η αποκοπή και η συγκοπή. Στα πάθη φωνηέντων συγκαταλέγονται και τα πάθη των αρχικών φωνηέντων και είναι η αποβολή, η πρόταξη και η αλλαγή.

 

συνίζηση

Πολλές φορές όταν μετά από τα φωνήεντα [i] (ι, η, υ, ει, οι) και [e] (ε, αι) ακολουθεί άλλο φωνήεν, τότε τα δύο φωνήεντα προφέρονται μαζί, ώστε να αποτελέσουν μια μόνο συλλαβή. Συνεπώς, συνίζηση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο η προφορά του [i] και του [e] με το ακόλουθό του φωνήεν σε μια συλλαβή.

Παραδείγματα:

[i] + φωνήεν

• οιο = ποιότητα - τέτοιος: «κακή ποι-ό-τητα», «τέ-τοιος άνθρωπος»

• ια = ελευθερία - ελευθεριά: πάλεψαν για την ελευθε-ρί-α» αλλά και «πάλεψαν για τη λευτε-ριά»

• υο = δύο - δυο: «δύ-ο μπουκάλια», αλλά και «δυο μπουκάλια»

• εια = άδεια - άδεια: «πήρε ά-δει-α», αλλά και «φέρε τα ά-δεια μπουκάλια»

 

[e] + φωνήεν

• εννέα - εννιά: «η ώρα είναι εν-νέ-α», αλλά και «η ώρα είναι εν-νιά»

• παλαιά - παλιά: «τα πα-λαι-ά χρόνια», αλλά και «πα-λιά πράγματα»

Όπως γίνεται φανερό στις περιπτώσεις που έχουμε συνίζηση του [e], τότε το [e] μετατρέπεται σε [ι].

 

Πολλές λέξεις λέγονται μόνο με συνίζηση, π.χ. ποιος, κάποιος, τέτοιος, άδειος, αδειάζω, ήλιος κ.ά.

 

συναίρεση

Συναίρεση λέγεται το φαινόμενο κατά το οποίο δύο γειτονικά φωνήεντα μιας λέξης ενώνονται σε ένα φωνήεν.

Παραδείγματα:

ακούουν - ακούν, δεκαέξι - δεκάξι

Όπως φαίνεται από τα δύο παραδείγματα στη συναίρεση ενώνονται δύο όμοια φωνήεντα ή δύο διαφορετικά.

Όταν ενώνονται δύο όμοια φωνήεντα, τότε είναι ολοφάνερο ότι μένει το ένα από τα δύο, π.χ. ακούουν - ακούν

Όταν ενώνονται δύο ανόμοια φωνήεντα, τότε απομένει το πιο δυνατό. Πιο δυνατά, κατά σειρά, είναι τα [a], [o], [u], [e], [i].

Υπερισχύει το [a]: δεκαέξι - δεκάξι, παραήπιες - παράπιες, καλοακούω - καλακούω

Υπερισχύει το [ο]: Θεόδωρος - Θόδωρος

Υπερισχύει το [u]: ακούεις - ακούς

Υπερισχύει το [e]: λέ(γ)εις - λες

 

Εκτός από την ένωση δύο γειτονικών φωνηέντων μιας λέξης συναντάμε και την ένωση ή καλύτερα τη συμπροφορά δύο γειτονικών φωνηέντων σε δύο συνεχόμενες λέξεις. Το αποτέλεσμα το σημειώνουμε με τρεις διαφορετικούς τρόπους: την έκθλιψη, την αφαίρεση και την κράση.

 

έκθλιψη

Έκθλιψη λέγεται το φαινόμενο κατά το οποίο χάνεται το τελευταίο φωνήεν μιας λέξης μπροστά από το αρχικό φωνήεν της επόμενης λέξης. Στη θέση του φωνήεντος που χάνεται σημειώνουμε την απόστροφο. [΄]

Παραδείγματα:

από έξω - απ' έξω

σε αγαπώ - σ' αγαπώ

τα άλλα - τ' άλλα

φέρε εδώ - φέρ' εδώ

Παθαίνουν συνήθως έκθλιψη εμπρός στα όμοια φωνήεντα:

 1. Τα άρθρα το, του, τα:

το ωραίο - τ' ωραίο,

του ουρανού - τ' ουρανού,

τα άλλα - τ' άλλα

 2. Τα μόρια θα, να:

θα ακούσω - θ' ακούσω,

να αρχίσει - ν' αρχίσει

 3. Οι αντωνυμίες με, σε, το, τα:

με έδειξε - μ' έδειξε,

σε έφερα - σ' έφερα,

το ονειρεύτηκες - τ' ονειρεύτηκες,

τα άκουσα - τ' άκουσα

 4. Οι προθέσεις από, σε, για:

από όλους - απ' όλους,

σε έψαχνα - σ' έψαχνα,

για αλλού - γι' αλλού

 Οι προθέσεις σε και από παθαίνουν έκθλιψη μπροστά και ανόμοιο φωνήεν:

σε αυτόν - σ' αυτόν

από αυτόν - απ' αυτόν

 Το επίρρημα μέσα χάνει το τελικό α και μπροστά από φωνήεν, π.χ. μέσα από - μέσ' από, αλλά και μπροστά από σύμφωνο, π.χ. μέσα στο δωμάτιο, μες στο δωμάτιο. Στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε έκθλιψη αλλά αποκοπή, δε σημειώνουμε απόστροφο και γράφουμε το σ με τελικό ς.

 

 Ο σύνδεσμος και μπροστά από φωνήεντα μπορεί να γραφτεί κι, π.χ. και ύστερα, κι ύστερα. Δε σημειώνουμε την απόστροφο.

 

 Η έκθλιψη είναι φαινόμενο κυρίως του προφορικού λόγου. Στο γραπτό λόγο σημειώνεται όταν πρόκειται για κείμενο σε φιλικό ύφος, π.χ. ένα γράμμα. Σε κείμενα με επίσημο ύφος, π.χ. απάντηση σε σχολική ερώτηση, είναι προτιμότερο να αποφεύγεται.

 

αφαίρεση

Αφαίρεση λέγεται το φαινόμενο κατά το οποίο χάνεται το αρχικό φωνήεν μιας λέξης μπροστά από το τελικό φωνήεν της προηγούμενης λέξης. Στη θέση του φωνήεντος που χάνεται σημειώνουμε την απόστροφο. [΄]

Παραδείγματα:

πού είναι; -  πού 'ναι

θα έχει - θα 'χει

 Αφαίρεση παθαίνουν οι τύποι του ρήματος που το αρχικό τους φωνήεν είναι τονισμένο [e], [i], όταν η προηγούμενη λέξη είναι προσωπική αντωνυμία, το ερωτηματικό πού, το αναφορικό που και τα μόρια θα, να.

Παραδείγματα:

αφαίρεση μετά από την προσωπική αντωνυμία: μου είπε - μου 'πε

αφαίρεση μετά από το ερωτηματικό πού: πού είσαι; - πού 'σαι

αφαίρεση μετά από το αναφορικό που: αυτό που έχεις φέρει - αυτό που 'χεις φέρει

αφαίρεση μετά από τα μόρια θα, να: θα έρθει, να έρθει - θα 'ρθει, να 'ρθει

 Δε σημειώνεται απόστροφος μετά από αφαίρεση στους αδύναμους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας, π.χ. μένα, σένα, στα επιρρήματα εδώ-δω, εκεί-κει.

Παραδείγματα:

Έλα σε μένα.

Έλα δω

Πάνε κει

αποκοπή

Αποκοπή λέγεται το φαινόμενο κατά το οποίο χάνεται το τελικό φωνήεν μια λέξης μπροστά από το αρχικό σύμφωνο της επόμενης. Στη θέση του φωνήεντος που χάνεται σημειώνουμε την απόστροφο. [΄]

Παραδείγματα:

φέρε το - φέρ' το

από το σπίτι - απ' το σπίτι

μέσα στο δωμάτιο - μες στο δωμάτιο

 Το επίρρημα μέσα γράφεται χωρίς απόστροφο και με τελικό ς.

 

συγκοπή

Συγκοπή λέγεται το φαινόμενο κατά το οποίο στο εσωτερικό μιας λέξης χάνεται ένα φωνήεν ανάμεσα σε δύο σύμφωνα.

Παραδείγματα:

κορυφή - κορφή

φέρετε - φέρτε

γράψετε - γράψτε

 

Πάθη αρχικών φωνηέντων

αποβολή

Αποβολή λέγεται το φαινόμενο κατά το οποίο κάποιες λέξεις μερικές φορές χάνουν το αρχικό τους φωνήεν.

Παραδείγματα:

αγελάδα - γελάδα, εβδομάδα - βδομάδα, εμπρός - μπρος, ημέρα - μέρα, υγεία - γεια κ.ά.

 Παρατηρείται σε κάποιες περιπτώσεις η αρχική λέξη να έχει το αρχικό φωνήεν και να το χάνουν κάποια από τα παράγωγά της:

Παραδείγματα:

ήλιος - ηλιακός - λιακάδα

ομόνοια - μονοιάζω

όμοιος - ομοιάζω - μοιάζω

 

πρόταξη

Πρόταξη λέγεται το φαινόμενο κατά το οποίο κάποιες λέξεις παίρνουν στην αρχή ένα φωνήεν, συνήθως το α.

Παραδείγματα:

σκιά - ίσκιος, βδέλλα - αβδέλλα

αλλαγή

Αλλαγή λέγεται το φαινόμενο κατά το οποίο κάποιες λέξεις αλλάζουν το αρχικό τους φωνήεν σε ένα άλλο.

Παραδείγματα:

έξαφνα - άξαφνα, όμορφος - έμορφος - εύμορφος

 

κατηγορία	φανόμενο	σχόλιο	παράδειγμα
πάθη φωνηέντων	συνίζηση	δυο φωνήεντα προφέρονται ως μία συλλαβή	ποιότητα → τέτοιο
	συναίρεση	ενώνονται δύο φωνήεντα	ακούουν → ακούν
	έκθλιψη	χάνεται το τελικό φωνήεν μπροστά από φωνήεν	από όλα → απ' όλα
	αφαίρεση	χάνεται το αρχικό φωνήεν	τα έφερε → τα 'φερε
	αποκοπή	χάνεται το τελικό φωνήεν μπροστά από σύμφωνο	φέρε το → φέρ' το
	συγκοπή	χάνεται ένα φωνήεν ανάμεσα σε δύο σύμφωνα	φέρετε → φέρτε
πάθη αρχικών φωνηέντων	αποβολή	χάνεται το αρχικό φωνήεν	ημέρα → μέρα
	πρόταξη	προστίθεται αρχικό φωνήεν	σκιά → ίσκιος
	αλλαγή	αλλάζει το αρχικό φωνήεν	έξαφνα → άξαφνα

 

 

Πάθη Συμφώνων

 

Τα πάθη των συμφώνων μπορούμε να τα διακρίνουμε σε εκείνα που συμβαίνουν και στον προφορικό και στο γραπτό λόγο και σε εκείνα που συμβαίνουν μόνο στον προφορικό λόγο.

 

Πάθη στον προφορικό και στο γραπτό λόγο

 

Αποβολή του γ ανάμεσα σε φωνήεντα

Σε μερικές λέξεις χάνεται το γ ανάμεσα σε φωνήεντα.

Παραδείγματα:

λέγω - λέω

τρώγω - τρώω

ραγίζω - ραΐζω

Ανάπτυξη του γ ανάμεσα σε δύο φωνήεντα

Σε μερικές λέγεις αναπτύσσεται ένα γ ευφωνικό ανάμεσα σε δύο φωνήεντα, ιδίως όταν έχουν την ίδια προφορά.

Παραδείγματα:

αέρας - αγέρας - αγερικό

έκαιε - έκαιγε

κλαίω - κλαίγω

Πάθη στον προφορικό λόγο

 

Το τελικό ν ή αφομοίωση ως προς το σημείο της άρθρωσης

Στον προφορικό λόγο το τελικό ν αφομοιώνεται με το σύμφωνο της επόμενης λέξης και γίνεται χειλικό μπροστά από χειλικό (ν → π, μπ), χειλοδοντικό μπροστά από χειλοδοντικό (ν → φ, β), υπερωικό μπροστά από υπερωικό (ν → κ, γκ, χ, γ). Το φαινόμενο παρατηρείται κυρίως στο άρθρο (τον, την, των) στην τριτοπρόσωπη προσωπική αντωνυμία (τον, την) στα άκλιτα (δεν, μην, σαν), αλλά και σε άλλες λέξεις (όταν, λοιπόν κ.ά.)

Παραδείγματα:

ν + π: τον πατέρα → [to(m)]batera], την πόρτα → [tim borta]

ν + φ: τον φίλησα → [to(m)]filisa]

ν + κ: τον καιρό → [to(n)g'ero]

ν + γ: δεν γύρισε → [den jirise]

 

Αφομοίωση ως προς την ηχηρότητα

Στην αφομοίωση ως προς την ηχηρότητα διακρίνουμε δύο περιπτώσεις:

 

α. ηχηροποίηση ενός στιγμιαίου συμφώνου (π, τ, κ) μετά από έρρινο

Παραδείγματα:

τον πόλεμο → [to(m)bolemo]

τον τίμησαν → [to(n)dimisan]

δεν κατάλαβα → [de(n)gatalava]

 

β. ηχηροποίηση ενός συμφώνου όταν ακολουθείται από ηχηρό σύμφωνο

Παραδείγματα:

τους γέρους → [tuzjerous]

ας βάλεις → [azvalis]

μας δώσανε → [mazδosane]